معاون آموزشی وزارت بهداشت عنوان کرد؛



طی 40 سال گذشته در تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی خودکفا شده ایم/ عزیمت دانشجویان به خارج از کشور با رشد آموزش های تخصصی کاهش یافته است

با ادغام آموزش علوم پزشکی و نظام ارائه خدمات و تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1364، تربیت نیروی انسانی حوزه سلامت به این وزارتخانه محول شد.

دکتر باقر لاریجانی معاون آموزشی وزارت بهداشت و دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی، طی گفتکویی اختصاصی، که به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی انجام شده، به بیان اقدامات این وزارتخانه در زمینه تربیت نیروی انسانی حوزه سلامت پرداخته است.

خودکفایی جمهوری اسلامی ایران در زمینه تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی

سوال: چه دستاوردهایی طی این 40 سال در حوزه آموزش پزشکی کشور حاصل شده است؟

پاسخ: بسیاری از ما به خاطر داریم که پیش از انقلاب اسلامی کادر سلامت، خصوصا پزشکان، به طور عمده ایرانی نبودند و باتوجه به کمبود نیروی انسانی مجبور به بکارگیری نیروهای پزشکی از سایر کشورها بودیم.

در سال های پس از انقلاب پیشرفت های چشمگیری در آموزش عالی کشور رخ داد. تعداد دانشجویان آموزش عالی کشور در سال ۵۷ حدود 200 هزار نفر بود و امروز بیش از 4 میلیون دانشجو در کشور داریم. تعداد دانشجویان دکترای تخصصی در سال 57 به زحمت بیش از 1000 نفر بود و الان به بیش از 70 هزار نفر رسیده است.

تعداد رشته مقاطع تحصیلی از حدود 400 رشته مقطع به بیش از 3هزار رشته مقطع رسیده و تعداد اعضای هیأت علمی تمام وقت دانشگاهها از حدود 7 هزار نفر، به حدود 70 هزار نفر رسیده است.

تا سال 64 آموزش عالی کشور یکپارچه اداره میشد ولی باتوجه به ویژگی های منحصر به فرد آموزش علوم پزشکی، آموزش علوم پزشکی با نظام ارائه خدمات ادغام شد و وزارت بهداشت شکل گرفت. حوزه سلامت در جمهوری اسلامی ایران نظامی منحصر به فرد در دنیا است. چرا که ادغام باعث شده بسترهای آموزش بالینی خوبی برای دانشجویان علوم پزشکی فراهم آید. اکنون ما در تربیت نیروی انسانی در تمامی مقاطع خودکفا هستیم و ظرفیت لازم برای فعالیت های بین المللی نیز در حوزه آموزش علوم پزشکی وجود دارد.

از زمان تشکیل وزارت بهداشت پیشرفت های ارزشمندی در حوزه های مختلف از جمله آموزش علوم پزشکی رخ داده است. آن زمان تنها یک دانشکده علوم پزشکی مستقل در کشور وجود داشت و اکنون 66 دانشگاه و دانشکده مستقل علوم پزشکی داریم. تعداد دانشجویان دکترای حرفه ای در رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی  از 10 هزار به حدود 70 هزار نفر رسیده است.

در تحصیلات تکمیلی حوزه سلامت هم ارتقای خوبی داشته ایم. تعداد رشته محل های PhD علوم پزشکی از 15 به 395 و تعداد رشته محل کارشناسی ارشد هم از 31 به 644 رسیده است.

تلاش های بسیاری برای توسعه آموزش های تخصصی و فوق تخصصی علوم پزشکی انجام شده، تعداد رشته محل های دکترای تخصصی و فوق تخصصی علوم پزشکی از 100 به 533 رسیده است.

متناسب با این توسعه نیروی انسانی علاوه بر پیشرفت هایی که در زمینه ارائه خدمات داشته ایم، در حوزه پژوهش هم رشد چشمگیری داشتیم. 30 درصد تولیدات علمی کشور مربوط به وزارت بهداشت است در حالی که تنها حدود 11 درصد اعضای هیات علمی کشور در دانشگاههای زیرمجموعه این وزارتخانه فعالیت می کنند.

اکنون در تولیدات علمی رتبه 1 در منطقه و رتبه 16 در جهان هستیم و حدود ۳ هزار شرکت دانش بنیان در کشور داریم که ۲۵ درصد درآمد دانش بنیان کشور در حوزه علوم پزشکی است.

اکنون که در تربیت نیروی انسانی به خودکفایی رسیده ایم، ارتقای کیفی آموزش علوم پزشکی از الزامات این حوزه است که باید به آن توجه شود. در این راستا از سال 1394 برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی طراحی شده و در دست اجرا است. این برنامه ها دستاوردهای بسیار خوبی برای کشور داشته که با تلاش همه مسئولان در وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی محقق شده است.

برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی الزامات نظام آموزشی را مورد هدف قرار داده است

سوال: برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی بر چه اساسی طراحی شده و چه اهدافی را دنبال می کند؟

پاسخ: این برنامه در قالب سیاست هایی کلی و باتوجه به اسناد بالادستی تنظیم شده است. در واقع برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی نقاطی را مورد هدف قرار می دهد که از الزامات نظام های آموزشی در دنیا است.

هدف این است که دانشگاهها ماموریت های ویژه ای را در سطح ملی و بین المللی دنبال کنند. ساختار دانشگاهها ارتقا یابد و به سمت دانشگاهها نسل جدید حرکت کنند. آموزش به نیازهای جامعه پاسخگو باشد، از ظرفیت مناطق آمایشی برای توسعه آموزش بهره برداری شود، اخلاق حرفه ای را در آموزش علوم پزشکی ارتقا دهیم.

از دیگر اهداف برنامه تحول آموزش توسعه بین المللی آموزش، توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی، ارتقای نظام های ارزیابی و آزمون ها است. البته در این برنامه به زیرساخت های لازم برای آموزش علوم پزشکی هم به صورت ویژه توجه شده است. همانطور که گفته شد این برنامه ها مسیری است که دانشگاهها برای ارتقا باید طی کنند.

نقشه حرکت دانشگاههای علوم پزشکی به سمت دانشگاههای نسل جدید طراحی شده است

سوال: چطور دانشگاهها باید به سمت دانشگاههای نسل جدید حرکت کنند؟

پاسخ: دانشگاههای نسل جدید، دانشگاههایی خودکفا هستند که ارتباط گسترده ای با جامعه و صنعت دارند و دانش آموختگان این دانشگاهها افرادی کارآفرینند که در اقتصاد دانش بنیان کشور نقش دارند. به عبارتی دانشگاهها و دانش آموختگان آن توانایی بهره برداری از علم در مسیر تولید ثروت و در سطح بالاتر ایجاد ارزش در جامعه را دارند.

در برنامه تحول و نوآوری در آموزش در درجه اول دانشگاهها باید نقاط سرآمدی خود را کشف و در مسیر آن سرمایه گذاری کنند. دانشگاههای بزرگ دنیا هم در کنار پیشرفت هایی که دارند در چند رشته سرآمد هستند و به صورت ویژه کار می کنند.

بدون شک ضروری است تامسیری برای این حرکت دانشگاهها طی شود که نقشه این حرکت ترسیم شده و دانشگاهها متناسب با ظرفیت های خود از آن بهره برداری می کنند. از سوی دیگر برای نهادینه کردن مفاهیم کارآفرینی و خلق ثروت دوره هایی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی طراحی شده که به زودی در قالب برنامه درسی این دانشجویان اجرایی خواهد شد.

تحول در آموزش یعنی ارتقای کیفیت نیروی انسانی برای پاسخگویی به نیاز مردم

سوال: برای ارتقای پاسخگویی آموزش به نیازهای سلامت مردم چه اقداماتی صورت گرفته؟

پاسخ: در واقع تمام اقداماتی که در قالب برنامه تحول و نوآوری در آموزش صورت گرفته با هدف ارتقای پاسخگویی به نیازهای جامعه است. برآورد نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت کشور تا سال 1404 یکی از اقدامات مهمی است که در این راستا انجام شده؛ یعنی برآورد شده که چه تعداد نیرو در هر رشته و مقطعی در کل کشور مورد نیاز است. باتوجه به اینکه تمامی برنامه های حوزه آموزش در قالب مناطق آمایشی اجرایی می شود، برش منطقه این برنامه ها هم در دست تدوین است. پس از تدوین این برنامه ها، تفاهم نامه ای با مناطق آمایشی منعقد می شود و توسعه علوم پزشکی در هر منطقه متناسب با این تفاهم نامه صورت می گیرد. هر منطقه نیز 70 درصد نیروی انسانی خود را تربیت خواهد کرد.

لازم است به این نکته توجه شود که یکی از راهکارها برای تامین نیاز جامعه، ارائه آموزش های مهارتی است. مرکز ملی آموزش های مهارتی و حرفه ای سال گذشته تاسیس شد و تاکنون دوره های مهارتی متعددی در حیطه های مورد نیاز کشور به تصویب این مرکز رسیده و مراکز ارائه کننده این آموزش ها هم اعتباربخشی می شوند. به افرادی که این دوره ها را می گذرانند مدرک تحصیلی ارائه نمی شود، بلکه تنها گواهی طی این دوره را اخذ می کنند.

اقدامات دیگری از جمله راه اندازی تخصص پزشکی خانواده به عنوان یکی از نیازهای مهم کشور در برهه زمانی فعلی صورت گرفته است. از سوی دیگر ضمن بازنگری تمامی برنامه های درسی متناسب با استانداردهای بین المللی، توسعه فناوری ها و نیازهای کشور، به مناطق آمایشی اختیار داده شده تا متناسب با چالش های سلامتی که دارند 20 درصد برنامه آموزشی رشته مقاطع مختلف را تغییر دهند.

3 هزار دانشجوی خارجی در رشته های علوم پزشکی ایران تحصیل می کنند

سوال: چه اقداماتی در برای توسعه بین المللی آموزش پزشکی صورت گرفته است؟

پاسخ: ارتقای استانداردهای آموزش یکی از الزامات برای ورود به عرصه های بین المللی است. سال گذشته تمام دانشگاهها و بیمارستان های آموزشی کشور اعتباربخشی شدند. در این اعتباربخشی هدف کمک به دانشگاهها برای توسعه استانداردهای آموزش است. دانشگاههای علوم پزشکی باید از استانداردهای لازم برای ورود به عرصه های بین المللی برخوردار باشند. از سوی دیگر برخی از دانشگاههای علوم پزشکی کشور اعتباربخشی بین المللی شده اند و برخی نیز وارد فرایند این اعتباربخشی شده اند.

سامانه education Iranبرای معرفی ظرفیت های دانشگاههای علوم پزشکی در عرصه های بین المللی راه اندازی شده، برنامه های آموزشی متعددی به زبان انگلیسی در این سامانه بارگذاری شده و هدف این است که دانشجویان متقاضی تحصیل در رشته های علوم پزشکی با ظرفیت های موجود در ایران آشنا شوند.

نحوه ارزشیابی دانشگاههای خارجی تغییر کرده و از نظام های رتبه بندی بین المللی مثل تایمز، شانگهای و QS، به طور ویژه بخش علوم پزشکی دانشگاهها برای تهیه لیست دانشگاههای خارجی مورد تایید وزارت بهداشت استفاده می شود. تسهیلات ویژه ای برای تحصیل دانشجویان خارجی در دوره های تحصیلات تکمیلی در ایران ایجاد شده است.

 در حال حاضر حدود 3 هزار دانشجوی خارجی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور تحصیل می کنند. این برنامه در حال گسترش است و برخی مناطق آمایشی ارتباط خوبی با کشورهای همجوار خود برای جذب دانشجوی خارجی برقرار کرده اند.

با گسترش های آموزش تخصصی و همچنین شرایط ارزی عزیمت دانشجویان برای تحصیل در دانشگاه های خارجی کاهش یافته و از سال تحصیلی آینده هر دانشجویی که در دانشگاه های خارجی آغاز به تحصیل کند تا پایان دوره به دانشگاه های علوم پزشکی داخل کشور منتقل نمی شود.

زیرساخت های مجازی سازی دوره ها و فرایندهای آموزش علوم پزشکی در کشور فراهم شده است

سوال: به مجازی سازی آموزش اشاره کردید، چگونه از این قابلیت برای ارتقای آموزش علوم پزشکی بهره برداری شده است؟

پاسخ: طی سال های گذشته فعالیت هایی در زمینه مجازی سازی آموزش در دانشگاههای علوم پزشکی صورت گرفته است. اما هدف در برنامه تحول آموزش ایجاد یک سامانه کشوری است تا تمام دانشجویان در دانشگاههای علوم پزشکی بتوانند از دروس سایر دانشگاهها بهره مند شوند.

دانشگاه علوم پزشکی مجازی به عنوان یک نهاد برای این منظور در سال 1395 تاسیس شد. اقدامات بسیار خوبی در این دانشگاه صورت گرفته است. زیرساخت های آموزش مجازی در کشور مانند سامانه نوید، موکس و ... ایجاد شده است.

دوره کارشناسی ارشد مجازی آموزش پزشکی برای اعضای هیات علمی دانشگاههای علوم پزشکی کشور از سال 95 در حال برگزاری است. به منظور ارتقای کیفیت آموزش، در شورای جذب تصویب شد که تمامی اعضای هیات علمی در بدو استخدام این دوره را طی نمایند.

بخشی از دروس در دانشگاهها از طریق زیرساخت های ایجاد شده به صورت مجازی ارائه می شود و به زودی تمامی دروس دانشگاهها از طریق این زیرساخت ها در دسترس تمامی دانشجویان قرار خواهد گرفت.

علاوه بر این دوره هایی مانند آموزش کارآفرینی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دوره پزشکی خانواده برای پزشکان عمومی به صورت مجازی طراحی شده که به زودی اجرایی می شود.

در نظر است تا از طریق این زیرساخت ها بخش عمده ای از فرایندهای حوزه آموزش به صورت آنلاین صورت گیرد. تاکنون 30 پورتال در حوزه آموزش راه اندازی شده است.

در بخش آزمون ها نیز در حال الکترونیکی کردن آزمون های علوم پزشکی هستیم. آزمون های علوم پایه و پیش کارورزی در چندین دوره به صورت الکترونیک برگزار شد. این امر ضمن اینکه مبلغ قابل توجهی هزینه ها را کاهش داد در ارتقای کیفیت و امنیت آزمون ها نیز نقش قابل توجهی داشته است.

ادامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی با نظر اعضای هیات علمی و دانشجویان

سوال: برنامه های آتی حوزه معاونت آموزشی وزارت بهداشت را توضیح بفرمائید.

پاسخ: در حال حاضر نقشه حرکت دانشگاههای علوم پزشکی کشور در حوزه آموزش ترسیم شده است. از سوی دیگر مصوبه آمایش سرزمینی در آموزش عالی سلامت به عنوان اولین مصوبه آمایش کشور، زمینه های تشکیل مناطق آمایشی را فراهم کرد و دانشگاههای مستقر در مناطق نیز همکاری خوبی را شکل داده اند. امیدواریم با همسان سازی آمایش در سایر بخش های مرتبط با آموزش عالی کشور شبکه های علمی در رشته های مختلف در کشور شکل بگیرد تا به سمت مرجعیت علمی در برخی حوزه های علوم پزشکی حرکت کنیم.

پس از اجرایی کردن آمایش ماموریت های ویژه ای براساس اولویت های اسناد بالادستی به مناطق و دانشگاهها سپرده شده تا در سطح ملی به عنوان همکار وزارت بهداشت این ماموریت ها را اجرا کنند.

از سال 1394 تاکنون گفتمان تحول و نوآوری در دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایجاد شده، زیرساخت های لازم برای تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی در سه سطح ستاد وزارت بهداشت، مناطق آمایشی و دانشگاههای علوم پزشکی مهیا شده و ان شاءا... این برنامه ها به طور جدی طی سال های آتی پیگیری خواهد شد.

نهادینه سازی برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی مستلزم مشارکت اعضای هیات علمی و دانشجویان در دانشگاههای علوم پزشکی در اجرای این برنامه ها است. پیرو تلاش های صورت گرفته در این راستا ضروری است تا مسئولین دانشگاههای علوم پزشکی کشور در این زمینه تلاش کنند.

همچنین کسب نظر اعضای هیات علمی و مسئولین آموزش در دانشگاههای علوم پزشکی کشور در اجرای برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی می تواند اثر چشمگیری در اجرای اثربخش تر این برنامه ها داشته باشد. لذا ساز و کارهای این ارتباط در حال طراحی می باشد.

لینک خبر